భారతీయ యోగ విజ్ఞానం

జాజి శర్మ

భారతీయ యోగ విజ్ఞానం
నేటి ఆధునిక మానవుడు దైనందిన జీవన సమస్యలతో కృంగిపోతూ తనను తాను నియంత్రించలేక అనేక ఆధునిక ఔషధాలతో ఈ సమస్య తొలిగించలేక యోగఃశరణం గచ్చామి అంటున్నాడు. మన భారతీయ సమాజం కూడా ఇటువంటి నాగరిక వ్యాధులతో సతమతమవుతూ ఉన్నది. వీరిలో చాలామంది నేడు ఉదయమే లేచి "యోగా" ఆచరిస్తున్నారు. ఇక్కడ మాత్రమే కాదు పాశ్చాత్య దేశాలలో కూడా వేగవంతమైన, అనురాగ రహితమైన జీవన విధానానికి బలౌతున్న ఉద్యోగులు, వ్యాపారులు, విద్యార్థులు యోగా ద్వారా ఉపశమనం పొందుతున్నారు. ఇందరిని ఆకర్షిస్తున్న "యోగ" భారతీయ ఋషి పరంపర అందించిన గొప్ప బహుమతి. యోగా అనగా అది కేవలం ఇప్పుడు మనం భావిస్తున్నట్లు ఆసనాలు మరియు రోగాలను తగ్గించే "థెరపీ" మాత్రమే కాదు, యోగా ఒక జీవన విధానం. భారతీయ సంస్కృతిలో అన్నింటా కనిపించే తత్వమే "యోగా". యోగా అనగా కలవటం అని అర్థం. జీవాత్మ - పరమాత్మతో కలవటం మొదలు ప్రతి అనుసంధానం ఒక యోగక్రియ. భగవద్గీతలో శ్రీకృష్ణుడు 'యోగాని'కి నిర్వచనం చెప్పాడు. అసలు గీతయే ఒక యోగశాస్త్రం. స్థిత ప్రజ్ఞత సాధించటమే యోగం. "యోగఃకర్మసుకౌశలం" పనిలో నిపుణత సాధించటమే కర్మ, రాజయోగాలు. ఇది కాకుండా "హఠయోగ"మనే శరీరాన్ని ఆరోగ్యవంతం చేసే ఆసన ప్రక్రియ విశ్వవ్యాపితంగా ప్రసిద్ధి చెందింది. "తంత్రయోగ"మనే తాంత్రిక శాస్త్రం కూడా ఉన్నది.
1. భక్తి యోగం - ప్రేమ, దైవకృప కోసం భగవంతునితో అనుసంధానం కోసం మానవుని తపన భక్తియోగం.
2. కర్మయోగం - ఫలాపేక్ష రహితంగా స్వకర్మను ఆచరిస్తూ జీవించటమే కర్మయోగం.
3. జ్ఞానయోగం - వివేకం, విచారాలతో తన ఉనికిని గ్రహించటం, ఎరుకగల జీవన విధానమే జ్ఞానయోగం.
4. హఠయోగం - ఆసనములు ప్రాణాయామము ద్వారా శరీరాన్ని, మనసును సరైన స్థితిలో ఉంచి జీవన కాలాన్ని పెంపొందించటం హఠయోగం.
5. తంత్రయోగం - వివిధ మంత్ర, యంత్రాలతో శక్తి ఉపాసన మొదలైనవి యోగ ప్రక్రియలు ఆచరించి మహిమలు పొందగలగటం తంత్రయోగం.
6. రాజయోగం - శ్వాస నియంత్రణ, ఇంద్రియ నియంత్రణలతో, చిత్తవృత్తులనిరోధించటమే రాజయోగం. 'రాజయోగం' దీనిని యోగా అనే సామాన్య అర్థంలో ఉపయోగిస్తున్నారు. దీనినే అష్టాంగయోగ పద్ధతి అంటారు. పతంజలి మహర్షి యోగ సూత్రాల ద్వారా ఈ 'యోగ విద్య'ను మనకు అందించారు. మనిషి సిద్ధ పురుషులయ్యే ప్రక్రియలు చాలా శాస్త్రీయంగా, విపులీకరించాడు పతంజలి మహర్షి.
అష్టాంగ యోగ పద్ధతి: 1. యమ, 2. నియమ, 3. ఆసన, 4. ప్రాణాయామ, 5. ప్రత్యాహార, 6. ధారణ, 7. ధ్యాన, 8. సమాధి.
1. యమ:- ఇది ఐదు అంగాలు. 1. అహింస, 2. సత్య, 3. బ్రహ్మచర్య, 4. అపరిగ్రహ, 5. అస్తేయ(దొంగతనం చేయకుండా ఉండటం)
2. నియమ:- ఇవి కూడా ఐదు అంగాలు. 1. శౌచము, 2. సంతోషము, 3. తపస్సు, 4. స్వాధ్యాయనం, 5. ఈశ్వర ప్రణిధానము.
3. ఆసనము:- ఇందులో పలు రకాలైన ఆసనాలు కలవు. ఉదా: పద్మాసనం, హలాసనం, శీర్షాసనం, సూర్యనమస్కారాలు వంటివి.
4. ప్రాణాయామ:- శ్వాస నియంత్రణమే ప్రాణామాయ.(రచక, పూరక, కుంభక)
5. ప్రత్యాహార:- భౌతిక ఆకర్షణల నుంచి ఇంద్రియాలను నిగ్రహించటం.
6. ధారణ:- మనసును, శరీరంలో ఒక స్థానంలో కేంద్రీకరించటం.
7. ధ్యానం:- ధారణను నిరంతరాయంగా ఏకాగ్రతతో, జాగృతితో ఆచరించటమే ధ్యానం.
8. సమాధి:- ధ్యానంతో కూడా ప్రయాణించి, ఇంద్రియ జ్ఞానాలను, మనసును దాటి వెళ్లి దైవంతో అనుసంధానం పొందటమే సమాధి. ధారణ, ధ్యానం, సమాధి అనే ఈ చివరి మూడు ప్రక్రియలను కలిపి పతంజలి "సంయమనం" అని అన్నాడు. ఒక యోగి ఈ సంయమనాన్ని పొందినప్పుడు ఆ వ్యక్తికి మానవాతీత శక్తులు లభిస్తాయి. వీనిని పతంజలి ఇలా వివరించాడు.
1. భూత - భవిష్యత్ తెలుస్తుంది.
2. పక్షులు, జంతువుల భాష అవగతం అవుతుంది.
3. తన పూర్వజన్మలు తనకు తెలుస్తాయి.
4. ఇతరుల మనసులు చదవగలడు.
5. శరీరాన్ని మాయం చేయగలడు.
6. మరణాన్ని నియంత్రించగలడు.
7. సృష్టి రహస్యాలు తెలుసుకోగలడు.
8. ఆకలి, దప్పులను జయిస్తాడు.
9. నీటిని, అగ్నిని సృజించగలడు, మార్చగలడు.
10. దూరపు విషయాలు తెలుసుకోగలగటం వంటి శక్తి పొందగలడు(టెలీపతి).
11. భారరహిత శక్తిని పొందగలడు.
ఇలా దాదాపు 40 రకాల సిద్ధులు మనిషి యోగనిష్టితో పొందగలడు అని పతంజలి తన "యోగసూత్రాలలో" చెప్పాడు. భగవంతునితో అనుసంధానం కోసం "యోగసాధన" ప్రారంభించిన యోగి మధ్యలో లభించే ఇటువంటి "సిద్ధుల" ఆకర్షణకు లొంగితే పరిపూర్ణమైన, పవిత్రమైన అంతిమ సత్యాన్ని చేరుకోలేడు అని పతంజలి మానవాళిని హెచ్చరించాడు. మానవ శరీరంలో ఆరు "యోగచక్రాలు" ఉంటాయి. మనిషి వెన్నెముకను "మేరుదండము" అని అంటారు. ఇందులో "ఇడ, పింగళ, సుషుమ్న" అనే మూడు నాడులుంటాయి. ఇందులోని సుషుమ్న నాడి ఆరు చక్రాలను కలుపుతుంది. అవి: 1. మూలాధారము, 2. స్వాధిష్టాన, 3. మణిపూరక, 4. అనాహత, 5. విశుద్ధ, 6. ఆజ్ఞాచక్రం. శిరస్సులో 7వ చక్రం. "సహస్రార చక్రం" కూడా ఉంటుంది. మూలాధార చక్రంలో ఉన్న "కుండలిని"ని యోగవిధానంలో జాగృతం చేసి తలలోని సహస్రా పూరక చక్రంతో అనుసంధానం చేయటమే కుండలినీ యోగం.
*మూలాధార చక్రం - వెన్నెముక చివరన, మల ద్వారం దగ్గర ఉంటుంది.
*స్వాధిష్టానం - మర్మావయవాల వద్ద ఉంటుంది.
*మణిపూరక చక్రం - నాభి వద్ద ఉంటుంది.
*అనాహత చక్రం - హృదయంలో ఉంటుంది.
*విశుద్ధ చక్రం - కంఠంలో ఉంటుంది.
*ఆజ్ఞా చక్రం - రెండు కనుబొమల మధ్య ఉంటుంది.
*సహస్రార చక్రం - శిరస్సులో ఉంటుంది.
*ఇట్లు యోగరీతులు, యోగవిధానాలు ఎన్నో ఉన్నాయి. భారత జీవన విధానమే ఒక యోగమయం. దీనిని ప్రతి ఒక్కరు సక్రమంగా ఆచరిస్తే విశ్వశాంతి లభిస్తుంది. ఇంతటి మహోన్నత శాస్త్రాన్ని అందించిన ఆ ఋషి పుంగవులకు ఈ ప్రపంచం సర్వదా ఋణపడి ఉంటుంది.